Ter voorbereiding op het commissiedebat Arbeidsmigratie 19 februari 2025
Het kabinet kan selectieve en gerichte arbeidsmigratie realiseren door partnerschap-afspraken met landen te maken om opleiding en terugkeer goed te regelen. Daarnaast kan het kabinet afspraken maken met werkgevers over huisvesting en arbeidsomstandigheden. Dit kan in een gereguleerde internationale vakkrachtenregeling.
Netbeheerders en de werkgeversvereniging voor bedrijven in energie, telecom, recycling en milieu (WENB) hebben begrip voor maatregelen die het kabinet wil treffen rond arbeidsmigratie. Wij denken graag mee over een selectiever en gerichter arbeidsmigratiebeleid voor onze sector. Zeker omdat er de komende jaren veel – extra – technici nodig zijn om de maatschappelijke opgaven op het gebied van de energietransitie en woningmarkt te realiseren. Technici zijn ook nodig om met innovatiekracht het toekomstig verdienvermogen van Nederland te behouden. Nu al is er een structureel tekort van 60.000 technici in 2030[1]. Daardoor kunnen bijvoorbeeld netbeheerders het net minder snel uitbreiden. Met alle gevolgen van dien voor de aansluiting van nieuwe huizen en verduurzaming van de industrie.
Zonder extra technici blijven de arbeidsmarkttekorten bestaan. Arbeidskrapte is een showstopper voor de energietransitie, de woningbouwopgave, de transities in de zorg, het Nederlandse verdienvermogen en daarmee de bestaanszekerheid.
Om het aantal technici te vergroten, moeten we de instroom in technische opleidingen bevorderen, de uitstroom verkleinen en leven lang ontwikkelen stimuleren binnen de techniek-, bouw- en energiesectoren. Doelgerichte arbeidsmigratie is essentieel.
Arbeidsmigratie met maatschappelijk toegevoegde waarde
- Momenteel wordt met name ingezet op zij-instroom en onderwijs. Dit blijkt echter niet voldoende te zijn.
- Door het tekort aan technici kunnen bijvoorbeeld de netbeheerders minder werk realiseren en blijft verduurzaming, productie en innovatie bij de industrie achter.
- Goed geschoolde technische medewerkers zijn moeilijk te krijgen in de EU. In veel landen slaat de krapte net zo hard toe als in Nederland. Daarnaast worden de welvaartverschillen met landen in Oost-Europa steeds kleiner waardoor Nederland voor goed geschoolde vakkrachten minder aantrekkelijk wordt.
- Internationale vakkrachten zijn arbeidsmigranten op technisch uitvoerend niveau. De mogelijkheden om goed geschoolde technische vakmensen uit de EU of via de kennismigrantenregeling uit derde landen te halen zijn beperkt. Onder meer door de hoge loondrempel. Nederland kent momenteel geen aparte regeling die een tijdelijk arbeidscontract, de verbinding met tekortsectoren, huisvesting en arbeidsvoorwaarden goed regelt. In andere landen in de EU, zoals Duitsland en België bestaat al wel een regeling om tekortberoepen die nodig zijn voor de maatschappelijke opgaven in te vullen zoals Duitsland en België. Als daar aangetoond kan worden dat een arbeidsmigrant/kennismigrant voldoet aan de competitie-eisen en ingezet wordt voor een geregistreerd tekortberoep, wordt een kortere procedure gehanteerd om deze persoon aan te kunnen stellen.
Oproep: stel een internationale vakkrachtenregelging in
Een internationale vakkrachtenregeling of ‘oranje kaart’ maakt gereguleerde, functionele en tijdelijke arbeidsmigratie van buiten de EU mogelijk voor cruciale sectoren. Zo’n vakkrachtenregeling is aanvullend nodig op de kennismigrantenregeling. We kunnen hierdoor juist technische vakkrachten die hier niet onder vallen, maar die we wel keihard nodig hebben, gericht en gecontroleerd werven. De voorgestelde maatregel is onderdeel van een breed pakket maatregelen voor meer technici (zie het Aanvalsplan) en komt overeen met het gepresenteerde Deltaplan Arbeidsmigratie[2]. Deze maatregel biedt meer grip op migratie omdat schaarse arbeidsmigratie, ook met oog op advies van de staatscommissie demografische ontwikkelingen 2050[3], ingezet wordt voor de sectoren die vitaal zijn voor het functioneren van de samenleving en de toekomstige economie van Nederland.
- De regeling maakt een tijdelijke werkvergunning mogelijk die onder strikte voorwaarden zoals hieronder genoemd verleend kan worden. In de regeling worden randvoorwaarden opgenomen zodat de arbeidsmigranten weer terugkeren naar het land van herkomst (circulair), ervoor gezorgd wordt dat migranten aan de slag gaan in tekortsectoren, aantallen gemonitord worden (gereguleerd) en arbeidsomstandigheden en huisvesting goed geregeld zijn.
- Circulair: Vakkrachten worden zoveel mogelijk in het thuisland opgeleid en komen dan maximaal 5 jaar werken in Nederland. Hierna biedt dit een impuls in het thuisland met geschoolde en ervaren krachten. Het is van belang om arbeid zeer specifiek uit te vragen, zodat we alleen werknemers met de juiste expertise en vaardigheden selecteren. In samenwerking met de landen wordt ervoor gezorgd dat de werknemer na 5 jaar de opgedane kennis en kunde toepast in het land van herkomst.
- Gereguleerd: Met een vakkrachtenregeling kan Nederland een deel van het arbeidstekort oplossen. De regeling maakt het mogelijk om op tijdelijke basis (5 jaar) reguliere werkvergunningen voor bijvoorbeeld elektrotechnici en gastechnici van buiten Europa te verlenen. De regeling is een heel gerichte vrijstelling voor cruciale sectoren, bijv. zorg en techniek en is daarmee beheersbaar en biedt grip op migratie.
- Huisvesting: Goede huisvesting, ‘Roemer-proof’. Er ligt een verantwoordelijkheid bij de werkgevers om te zorgen voor goede arbeidsomstandigheden. Daartoe kan worden aangesloten bij de uitvoering van het advies van het Aanjaagteam Roemer en de adviezen t.a.v. huisvesting uit het Deltaplan Grip op Arbeidsmigratie ten aanzien van adequate tijdelijke huisvesting en het bestrijden malafide uitzendbureaus.
[1] MKB NL Aanvalsplan Arbeidsmarkttekorten; in december 2022 hebben FME, Bouwend Nederland, Techniek Nederland, WENB, en Koninklijke Metaalunie het Aanvalsplan ‘Techniek, Bouw en Energie’ aan de ministers van EZK, OCW en SZW aangeboden. In het plan zetten werkgevers en werknemers verschillende zaken met betrekking tot de arbeidsmarkt voor technici uiteen. Het Aanvalsplan bevat in totaal 7 actielijnen inclusief financiën van 50 miljoen per jaar voor een totaal van 500 miljoen in 10 jaar.
[2] Grip op arbeidsmigratie - Grip op arbeidsmigratie (heteerlijkeverhaal.nu)
[3] Rapport Staatscommissie Demografische Ontwikkelingen 2050 | Rapport | Staatscommissie demografische ontwikkelingen 2050 (staatscommissie2050.nl)