Dit onderzoek is gebaseerd op de 'Waarde van Werk Monitor 2023', waaraan 2.006 respondenten deelnamen.
Teruglopend ledenaantal en representativiteit
De aanname is dat vakbonden minder representatief zijn door een dalend ledenaantal en een oververtegenwoordiging van bepaalde groepen. De vraag is of vakbonden nog de belangen van alle werknemers behartigen.
Kenmerken van vakbondsleden
Vakbondsleden vormen 18% van de werkenden, maar dit percentage varieert sterk. Mannen, ouderen, lager- en middelbaar opgeleiden, werknemers met vaste contracten van minimaal 28 uur per week en werkenden in de niet-commerciële dienstverlening zijn oververtegenwoordigd. Het grootste verschil is de leeftijd: de helft van de vakbondsleden is 51 jaar of ouder, terwijl de helft van de niet-leden 41 jaar of ouder is.
Opvattingen over werk
Vakbondsleden hechten meer waarde aan primaire en secundaire arbeidsvoorwaarden zoals loon en werkzekerheid, waarover vaak cao-afspraken worden gemaakt. Niet-leden vinden werkaspecten, zoals leuk werk, fijne collega's en trots op het werk, belangrijker.
Belangrijkste werkaspecten
- Vakbondsleden: 1) Inhoudelijk leuk werk, 2) Goed loon, 3) Trots op werk, 4) Werkzekerheid.
- Niet-leden: 1) Inhoudelijk leuk werk, 2) Prettige collega's, 3) Trots op werk, 4) Goed loon.
Vakbondsleden vinden goede werktijden en sociale contacten belangrijker, terwijl niet-leden meer waarde hechten aan ontplooiing en ontwikkeling.
Verschillen met dezelfde achtergrondkenmerken
Wanneer leden en niet-leden met vergelijkbare achtergrondkenmerken naast elkaar worden gezet, blijken niet-leden alleen 'prettige collega's' en 'inhoudelijk leuk werk' belangrijker te vinden dan vakbondsleden. Dit suggereert dat mensen vakbondslid worden omdat zij bepaalde zaken met betrekking tot hun werk – vooral arbeidsvoorwaarden - belangrijker vinden.
Afspraken in de cao
Zowel leden als niet-leden vinden loon het belangrijkste onderwerp voor cao-afspraken. Vakbondsleden vinden werkzekerheid en goede werktijden belangrijker dan niet-leden, die meer waarde hechten aan ontplooiing en ontwikkeling.
Overheidsbeleid
De Beer onderzocht ook de opvattingen over overheidsbeleid. Hieruit bleek dat de wensen van vakbondsleden vaak overeenkomen met die van niet-leden, waardoor vakbonden ook de bredere werkende bevolking vertegenwoordigen in nationaal overleg.
Beeld over de vakbonden
Vakbondsleden beoordelen vakbonden positiever dan niet-leden. Op een schaal van 0-10 geven leden een 8, terwijl niet-leden een 6,7 geven. Een positiever oordeel over de vakbond gaat vaak samen met lidmaatschap, maar zelfs onder de zeer positief beoordeelden is de meerderheid geen lid.
Conclusie
Er zijn verschillen tussen leden en niet-leden, vooral in de waarde die gehecht wordt aan arbeidsvoorwaarden en intrinsieke werkaspecten. Deze verschillen worden deels verklaard door achtergrondkenmerken, maar vooral door de vraag of iemand lid is van een vakbond. Hoewel leden positiever zijn over vakbonden, staat twee derde van alle werkenden positief tegenover de rol van vakbonden. Leeftijd en fysiek zwaar werk spelen een rol bij het lidmaatschap. Mensen die arbeidsvoorwaarden belangrijk vinden, zijn vaak lid om hun goede voorwaarden te behouden.
Lees het rapport op de website van Waarde van Werk.